دیابت بیماریی است که در آن بدن قادر نیست انسولین کافی بسازد. انسولین هورمونی است که قند را برای تأمین انرژی روزانه بدن به سلولها می رساند. علت دیابت هنوز از اسرار است اما ارث و عوامل محیطی همچون چاقی و کم تحرکی می تواند در بروز آن نقش داشته باشد.

انواع دیابت

1ـ دیابت نوع اول: در این نوع دیابت بدن توانایی ساختن انسولین را ندارد و فرد مبتلا باید انسولین را به صورت تزریقی دریافت کند.

2ـ دیابت حاملگی: گاهی اوقات دیابت در حین حاملگی تشخیص داده می شود و برای سلامت مادر و جنین لازم است که قند خون مادر کنترل شود. زنانی که مبتلا به دیابت حاملگی بوده اند معمولاً بعد از زایمان قند خون طبیعی دارند ولی در معرض خطر ابتلاء به دیابت دو هستند خصوصاً اگر اضافه وزن داشته باشند.

3ـ دیابت نوع دوم: شایعترین نوع دیابت است که در این نوع، بدن قادر نیست به اندازه کافی انسولین بسازد. انسولین برای استفاده از قند جهت تأمین انرژی ضروری است و قند را از خون به سلولهای بدن می رساند. هنگامی که انسولین بدن شما کافی نیست ممکن است دو اتفاق بیفتد: اولا سلولهای بدن شما نمی توانند انرژی لازم را دریافت کنند (به دلیل کمبود انسولین قند کمتری وارد  سلولها می شود). دوما سطح بالای قند خون ممکن است روی چشم ها، کلیه ها، قلب و سیستم عصبی شما تأثیر بگذارد.

4- دیابت های ناشی از نقایص ژنتیکی خاص

چه عواملی شانس ابتلاء به دیابت نوع دوم را افزایش می دهد:

1-   کسانی که سن بالای 45 سال دارند خصوصاً اگر اضافه وزن یا چاقی شکمی دارند.

2-   کسانی که سابقه فامیلی دیابت نوع دوم دارند.

3-   کسانی که فعالیت فیزیکی کمی دارند.

4-   کسانی که در مرحله آمادگی ابتلاء به دیابت هستند یعنی قندخون ناشتای آنهابین mg/dL 125 -100  است.

5-   کسانی که دیابت حاملگی داشته و یا نوزادان با وزن بالای kg 4 به دنیا آورده اند.

راههای کنترل دیابت

•    کاهش وزن یکی از راههایی است که می تواند در بهبود کنترل دیابت نقش داشته باشد.کاهش وزن از طریق افزایش فعالیت جسمانی و رعایت رژیم غذایی مناسب امکان پذیر است. رعایت رژیم غذایی صحیح علاوه بر کاهش وزن کمک می کند تا انسولین راحت تر قند را وارد سلولها کند. رعایت رژیم غذایی صحیح باعث سلامت قلبی ـ عروقی و جلوگیری از چاقی می شود. بهترین راه برای بررسی رژیم غذایی و داشتن برنامه غذایی که بتواند مواد مورد نیاز بدن شما را تأمین کند مشاوره با کارشناس تغذیه است. ولی به عنوان یک توصیه کلی، در رژیم غذایی خود از سبزیجات تازه، میوه ها و حبوبات، بیشتر استفاده کنید.

•    مصرف فیبرها خصوصاً قبل از وعده های اصلی غذا می تواند منجر به نتایج زیر شود:

1.    کاهش اشتها

2.    کاهش جذب چربی

3.    کاهش جذب قند غذا و جلوگیری از افزایش ناگهانی قند بعد از غذا خوردن

•    ورزش: ورزش یکی از بهترین راههای برای کنترل قند خون است، ورزش کردن کمک می کند تا:

1.    انسولین راحت تر قند را وارد سلولها کند.

2.    چربی خون را کاهش می کند.

3.    به کاهش وزن کمک می کند.

4.    مقاومت بدن را در مقابل بیماریها افزایش می دهد.

•    در صورتی که از نظر پزشکتان مانعی برای ورزش کردن ندارید، پیاده روی، آغازی مناسب برای ورزش کردن است. بهتر است بیماران چاق 6 روز در هفته و بیماران لاغر 3 روز در هفته ورزش کنند. معمولاً مدت زمان ورزش با توجه به شرایط بیمار تعیین می شود و به آهستگی شروع شده و بر اساس توانایی فرد بر شدت و دفعات آن در هفته افزوده می شود.زمان شروع ورزش از هر وعده غذایی باید حدود 3-1 ساعت فاصله داشته باشد و بیماران دیابتی باید آموزشهای لازم برای جلوگیری از پایین افتادن قند خون را پیش از ورزش، حین ورزش و پس از ورزش به کار ببندید. بهتر است ورزش کردن در زمان اوج اثر داروهای قند نباشد.

•    هدف در ورزش:

هدف ورزش میزان تعریق بدن شما نیست بلکه شدت ورزش با میزان ضربان قلب سنجیده می شود. شدت ورزش زمانی مناسب است که تعداد ضربان قلب حین ورزش به 70-50% ماکزیمم آن  برسد. که ماکزیمم ضربان قلب را با کم کردن سن از عدد 220 حساب می کنیم مثلاً برای یک فرد 40 ساله ضربان ماکزیمم عبارتست از 180= 40 -220 لذا این فرد در زمان ورزش با شدت متوسط باید ضربان قلبش بین  126-90 ضربه در دقیقه باشد.اگر شما به بیماری دیگری مبتلا شدید (مثلا سرماخوردگی شدید)، لازم است مادامی که تحت درمان هستید ورزش کردن را متوقف کنید.

•    داروها:

دارو نیز یکی از ابزار موجود برای کنترل دیابت هستند.داروهای خوراکی که جهت کنترل قند خون در افراد دیابتی استفاده می شود برای همه مناسب نستند. این قرصها تنها برای افرادی مؤثر هستند که پانکراس آنها  هنوز قادر است انسولین بسازد. آنهایی که دیابت نوع اول دارند و یا در دیابتی نوع دو که بدن آنها توانایی کمی در ساختن  انسولین دارد نمی توانند از این داروهای خوراکی استفاده کنند.مهم است که شما داروهای مصرفی، چگونگی مصرف، نتایج مورد انتظار وعوارض جانبی آنها را بدانید.

چند نکته برای پیشگیری از ایجاد دیابت نوع دو:

تغییر سبک زندگی می‌تواند یک قدم بزرگ به سمت پیشگیری از دیابت باشد و هیچوقت برای شروع دیر نیست. این نکات را در نظر داشته باشید.

وقتی صحبت از دیابت نوع ۲می‌شود (که متداول‌ترین نوع دیابت است) پیشگیری بهترین راهکار است. همچنین اگر در معرض خطر بالایی از ابتلا به دیابت هستید، مثلاً اگر اضافه وزن زیادی دارید یا سابقه خانوادگی دیابت دارید، خیلی مهم است که پیشگیری از دیابت را به اولویت زندگیتان تبدیل کنید.

پیشگیری از دیابت درست مثل سالم غذا خوردن، بالا بردن فعالیت بدنی و کم کردن اضافه وزن، جزء اصول اولیه است و هیچوقت برای شروع دیر نیست. با ایجاد چند تغییر کوچک در سبک زندگی‌تان می‌توانید از بروز مشکلات جدی دیابت مثل تخریب اعصاب، کلیه‌ها و قلب، جلوگیری کنید.

نکته ۱: فعالیت بدنی‌ بیشتری داشته باشید.

فعالیت بدنی روزمره فواید بسیار زیادی دارد. ورزش کمکتان می‌کند تا:

- وزنتان را پایین بیاورید.

- قندخونتان را پایین بیاورید.

- حساسیت شما به انسولین را بالا می‌برد--که کمک می‌کند قندخونتان در یک محدوده نرمال بماند.

تحقیقات نشان می‌دهد که هم ورزش‌های هوازی و هم قدرتی می‌تواند به کنترل دیابت کمک کند اما بهترین نتیجه از برنامه تناسب‌اندامی حاصل می‌شود که از هر دوی این تمرینات استفاده می‌کند.

نکته ۲: فیبر فراوان بخورید.

فیبر کمک‌های زیادی به شما می‌کند:

- با بالا بردن  کنترل قندخونتان، احتمال بروز دیابت را کاهش می‌دهد.

- احتمال بروز بیماری‌های قلبی را کاهش می‌دهد.

- با کمک به احساس سیری، به کاهش وزن کمک می‌کند.

موادغذایی سرشار از فیبر شامل میوه‌ها، سبزیجات، حبوبات، غلات کامل، آجیل و دانه‌ها می‌شود.

نکته ۳: تا می‌توانید غلات کامل مصرف کنید.

بااینکه دلیل آن چندان مشخص نیست اما غلات کامل می‌توانند احتمال بروز دیابت را پایین آورده و به حفظ سطح قندخون کمک کنند. سعی کنید حداقل نیمی از غلات مصرفی‌تان کامل باشد.

نکته ۴: اضافه‌وزنتان را کم کنید.

اگر اضافه‌وزن دارید، پیشگیری از دیابت می‌تواند به کم کردن وزنتان بستگی داشته باشد. هر یک کیلویی که کم می‌کنید، سلامتی‌تان را بهبود می‌بخشد. در یک تحقیق مشخص شد که افرادیکه اضافه‌وزن دارند، با کم کردن هر یک کیلو از وزن بدنشان، خطر ابتلا به دیابت را ۱۶درصد در خود کاهش دادند. هچنین آنهایی که وزن نسبتاً کمی پایین آورده (حداقل ۵تا ۱۰درصد از وزن اولیه خود) و به طور مرتب ورزش کردند، تا ۶۰درصد احتمال ابتلا به دیابت را در خود کاهش دادند.

نکته ۵: از رژیم‌های غذایی جدید پرهیز کرده و انتخاب‌های سالمتری داشته باشید.

رژیم‌های کم‌کربوهیدرات، رژیم شاخص گلیسمی و سایر رژیم‌های جدید شاید در ابتدا به شما کمک کند وزنتان را پایین بیاورید اما تاثیر آنها در پیشگیری از دیابت شناخته شده نیست و اثر طولانی‌مدتی نیز نخواهند داشت. و با خارج کردن یا محدود کردن یک گروه غذایی خاص از برنامه روزانه، رسیدن موادمغذی لازم را به بدنتان محدود می‌کنید. بجای این کار، برای داشتن یک برنامه‌غذایی سالم که به کاهش‌وزنتان کمک کند، بیشتر بر حجم وعده‌های غذایی و سالم بودن موادی که می‌خورید تمرکز کنید.